Kanazondag

In de Rooms Katholieke Kerk staat 17 januari op de kalender als Dag van het Jodendom. Dat is de dag voor de Internationale Bidweek voor de Eenheid van de Christenen (18-25 januari) begint. Ter gelegenheid van de Dag van het Jodendom verscheen o.a. exegetisch materiaal bij Johannes 2: 1-11, de evangelielezing voor zondag 14 januari 2018, de zondag voorafgaande aan de Dag van het Jodendom. Uitgebreide informatie over de activiteiten op en rond de 17e januari 2018 vindt u op dagvanhetjodendom.nl (Katholiek Raad voor het Jodendom)

Vorig jaar schreef Reinier Gosker voor deze website exegetische aantekeningen bij Johannes 2: 1-11. Zijn bijdrage vindt u nogmaals hieronder.

Vooraf

Op de bruiloft van een dyslectische bruidegom vertelde ik vol trots hoe mijn held, Jezus, van majim jajin maakte, oftewel van water wijn. Ik waarschuwde de bruiloftsgangers beide woorden helder te articuleren, want in het Hebreeuwse zijn ze bijna homofoon, zeker als je een glaasje op hebt! Majim en jajin, als twee druppels …! Veinsde Jezus (met een knipoog naar de ceremoniemeester) een goed glas majim, omdat hij de bruiloft niet in het water wilde laten vallen? En speelde de ceremoniemeester het spel mee: ‘U hebt de beste wijn tot nu bewaard!’

Eerste teken

Serieuzer is de duiding van de evangelist aan het slot van het verhaal over de ‘Bruiloft te Kana’, dat het archè(type) zou zijn van alle tekenen (semeia) die Jezus in dit evangelie doet. Veel van die verhalen volgen min of meer hetzelfde patroon: probleemstelling (1), verwachting dat Jezus het probleem zal oplossen (2), het frustreren van deze verwachting (3), het plaatsvinden van het teken (4) en de duiding ervan (5). De bedoeling van dit telkens terugkerende patroon is evident: het gaat in Jezus niet om een wonderdoener (vandaar het frustreren van de verwachting), maar om Jezus’ identiteit als Zoon van God. Vergelijk Exodus 10:2 waar de Eeuwige aan Mozes duidelijk maakt dat de tekenen (!) die hij onder de Egyptenaren doet, tot doel hebben dat het volk zal geloven ‘dat ik de Eeuwige ben’.1

Jezus grootheid

Met dit eerste teken ‘toonde Jezus zijn grootheid’ (NBV), zijn ‘heerlijkheid’ (NBG ’51); Grieks zijn ‘doxa’, de gebruikelijke LXX-vertaling van het Hebreeuwse ‘kavod’. Grondbetekenis van kavod: zwaar zijn, gewicht hebben, gewichtig zijn. Het gaat dus om de importantie van Jezus! Om wat hij voorstelt, zijn draagwijdte, zijn relevantie, waarom hij er toe doet. Kortom, het betreft een gekwalificeerde ‘grootheid’ zoals aangeduid in Johannes 1,14: en wij hebben zijn grootheid/importantie gezien, de importantie van de eniggeborene van de vader, vol van genade en waarheid.

Galileeërs en Judeeërs?

Ooit leerde ik dat het in Johannes 2,1-11 zou gaan om de tegenstelling tussen stad en platteland, Jeruzalem en Kana, oftewel tussen Judeeërs en Galieeërs. De betekenis van het verhaal zou liggen in het optreden van Jezus die beide groepen, de strengen en de rekkelijken, met elkaar verzoent. Voorondersteld is daarbij dat men het ‘in Kana te Galilea’ minder nauw neemt met de Wet dan ‘die uit Judea’. Deze leeswijze steunt met name op vers 6, waar gesproken wordt over het ‘reinigingsgebruik van de Judeeërs’. Het gevaar van deze leeswijze is dat ‘de Judeeërs’ (de synagoge, de Joden) op traditionele wijze weggezet worden als ‘wettisch’. Terwijl Jezus inzake huwelijkstrouw en echtscheiding nu juist ‘strikter dan de strengste Farizeeën’ geweest zou zijn 2.

Zijn eerste teken – zijn eerste openbaar optreden

Het is boeiend om het verhaal over de ‘Bruiloft te Kana’ naast de ‘Zaligsprekingen van Jezus’ te leggen. Volgens het Mattheusevangelie treedt Jezus met het uitspreken van de ‘Bergrede’ in de openbaarheid. Zonder mitsen en maren spreekt hij zijn toehoorders zalig: ‘Gelukkig de nederigen van hart, de treurenden, de zachtmoedigen, de barmhartigen, de vredestichters’. Precies zo hoopvol is het eerste openbaar optreden van Jezus in het Johannesevangelie waar
hij op een bruiloft die in het water dreigt te vallen, de feestvreugde redt en bewaart. Dit is waar Jezus voor staat! Zijn importantie! Temidden van de sores en de misère in deze wereld redt en bewaart hij de vreugde van het leven.

1 Adele Reinhartz, The gospel according to John, in: The Jewish Annotated New Testament, pag. 157
2 Peter J. Tomson, ‘Als dit uit de Hemel is …’, Folkertsma Stichting, Hilversum 1997, pag. 128

Reinier Gosker